ویتامین دی (کلسیفرول)  یک ویتامین محلول در چربی است که “ویتامین آفتاب” نیز نامیده می شود. زیرا هنگامی که اشعه فرا بنفش (UV) از نور خورشید به پوست برخورد کند  باعث سنتز ویتامین دی به صورت درون زا می شود.

بطور کلی ویتامین دی که از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، غذاها و مکمل ها به دست می آید.

 از نظر بیولوژیکی بی اثر است و برای فعال شدن باید تحت واکنش های پیاپی در بدن قرار گیرد. اولین واکنش  که در کبد اتفاق می افتد، ویتامین دی را به ۲۵-هیدروکسی ویتامین دی تبدیل می کند. واکنش دوم عمدتاً در کلیه اتفاق می افتد و ۱ و۲۵ دی هیدروکسی ویتامین دی که فرم فعال فیزیولوژیکی است را تشکیل می دهد که به نام «کلسیتریول» نیز شناخته می شود.

ویتایمن دی به تنظیم و تعادل میزان کلسیم و فسفات در بدن کمک می‌کند. دو ماده معدنی کلسیم و فسفر برای ساخت استخوان بسیار کلیدی هستند. زمانی که بدن به اندازه کافی ویتامین دی داشته باشد استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و دندان‌ها در سلامت خواهند بود.

نقش ویتامین D

اگر مقدار ویتامین D بدن کم باشد سلامت استخوان‌ها به خطر خواهد افتاد. کمبود این ویتامین در بدن زمینه برای بروز ناهنجاری‌های استخوانی همچون راشیتیسم (نرمی استخوان) در کودکان و درد استخوان ناشی از بیماری استئومالاسی در بزرگسالان را فراهم می‌کند. افرادی که به میزان کافی ویتامین د دریافت نمی‌کنند باید مکمل‌های ویتامین دی را مصرف کنند.

علاوه‌بر این، مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که این ویتامین می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کند، التهاب بدن را کاهش دهد و به تقویت سیستم ایمنی نیز کمک کند. جالب است بدانید که بسیاری از اندام‌ها و بافت‌های بدن برای این ویتامین گیرنده دارند که این موضوع بیانگر این است که ویتامین د نقشی بسیار فراتر دارد .

ویتامین دی برای تقویت عملکرد سلول های ایمنی، از جمله سلول های T و ماکروفاژها، که از بدن شما در برابر عوامل بیماری زا محافظت می کنند، شناخته شده است. در واقع، این ویتامین برای عملکرد سیستم ایمنی به قدری مهم است که سطوح پایین ویتامین دی با افزایش حساسیت به عفونت، بیماری و اختلالات مربوط به سیستم ایمنی مرتبط است. یه همین جهت است که در طول دوران همه گیری کرونا قرص ویتامین دی ۳ را بعنوان داروی تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه می کنند.

منابع ویتامین D

بهترین منبع نور خورشید است و همچنین در مواد غذایی:

• ماهی‌های چرب مثل قزل‌آلا و ماهی تن
• زرده تخم مرغ
• پنیر
• جگر گاو
• قارچ
• شیر غنی شده
• غلات و آبمیوه‌ها

علل کمبود ویتامین دی در بدن

 1. افرادی که در عرض ‌های جغرافیایی شمالی زندگی می‌کنند، جایی که تابش آفتاب در زمستان محدود است.

 2. افرادی که مدت زمان کافی در زیر نور خورشید قرار نمیگیرند.

 3.  افرادی که پوست تیره ای دارند چون رنگدانه ملانین توانایی پوست برای ساخت ویتامین دی را در پاسخ به قرار گرفتن در معرض نور خورشید کاهش می دهد.

 4.  چاقی یا کمبود وزن

 5.  افرادیکه نارسایی کلیه دارند کلیه ها نمی توانند ویتامین دی را به شکل فعال آن تبدیل کنند.

 6.   برخی مشکلات پزشکی از جمله بیماری کرون، فیبروز کیستیک و بیماری سلیاک می تواند بر توانایی روده شما برای جذب ویتامین دی از غذایی که می خورید تأثیر بگذارد.

 7.  داشتن جهش های ژنتیکی خاص نیز می توانند فرد را در معرض خطر کاهش سطوح ویتامین دی قرار دهند.

میزان نیاز به ویتامین D در سنین مختلف

مقدار توصیه شده روزانه (DV) برای ویتامین دی ۸۰۰ واحد بین المللی (IU) یا ۲۰ میکروگرم در روز برای همه بزرگسالان و کودکان بالای ۴ سال است. برای کودکان ۱ تا ۳ ساله، ۶۰۰ IU یا ۱۵ میکروگرم در روز است .

دقیق ترین راه برای اندازه گیری میزان ویتامین دی در بدن، آزمایش خون ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی است.

سطح ۲۰ نانوگرم در میلی لیتر تا ۵۰ نانوگرم در میلی لیتر برای افراد سالم کافی در نظر گرفته می شود. سطح کمتر از ۱۲ نانوگرم در میلی لیتر (یا ۳۰ نانومول در لیتر) نشان دهنده کمبود ویتامین دی است.

تهیه و تنظیم: خانم محبوبی کارشناس تغذیه مرکز صدوقی مرکز بهداشت شهرستان کاشان